ભારતનો સાક્ષરતા ખુબ જ ઝડપથી વધી રહ્યો છે. તેની પાછળનું મુખ્ય કારણ એ છે કે સરકાર વિવિધ યોજનાઓ દ્વારા આ માટે નિરંતર પ્રયાસ કરી રહી છે. કન્યા કેળવણી નિધિ યોજના પણ આ માટેનો એક પ્રયાસ છે.
અન્ય રાજ્યોની તુલનામાં ગુજરાત રાજ્ય મહિલા શિક્ષણને લઈને ઘણું સજાગ છે. તેથી અહીંના અંતરિયાળ વિસ્તારોમાં રહેતી મહિલાઓ પણ શિક્ષણ મેળવી શકતી હોય છે. નાની બાળકીઓને પણ શિક્ષણ માટે પ્રોત્સાહન આપવામાં આવે છે.
પહેલાના સમયમાં દીકરીનો જન્મ થતા માતા પિતા ચિંતિત થઇ જતા હતા. પરંતુ હવે સમયની સાથે બદલાવ આવ્યો છે. તેથી દીકરીઓને લોકો બોજો સમજતા નથી. તેને શિક્ષણ આપીને શિક્ષિત અને આત્મનિર્ભર બનાવે છે.
કન્યા કેળવણી નિધિ યોજના
મહિલાઓ તથા બાળકીઓ માટે શિક્ષણ એ એક અગત્યનું પરિબળ છે. જેના થકી તે નવા વિશ્વ સાથે સરળતાથી તાદામ્ય સાધી શકે. આ પ્રકારની સરકારી સ્કીમો કન્યાઓને આગળ વધવા માટે પ્રોત્સાહન આપે છે.
યોગ્ય લાયકાત ધરાવતી તમામ વિદ્યાર્થિનીને આના થકી લાભ મળવા પાત્ર ગણાય છે. આ હેઠળ તેણીને દર વર્ષે સ્કોલરશિપ પેઠે નાણાકીય સહાય રકમ મળતી હોય છે. જેનાથી તે પોતાનો આગળનો અભ્યાસ સુલભ રીતે કરી શકે.
દર વર્ષે લાખો છોકરીઓ આ યોજના અંગેની અરજી કરતી હોય છે. તેમાંથી જેની અરજી યોગ્ય હોય તેને સરકાર દ્વારા નાણાં આપવામાં આવે છે.
વિશેષ : જે પણ યુવા સ્ત્રીઓ કન્યા કેળવણીનો લાભ લેવા માંગતી હોય તેઓને સહાય પેઠે રૂપિયા 6 લાખ જેટલી રકમ ફાળવાય છે.
કન્યા કેળવણી યોજનાની પુરી માહિતી
આ લાભકારી સ્કીમ માટે અનેક લોકો દાન પણ આપતા હોય છે, આનું ભંડોળ પણ લગભગ 91 કરોડ જેટલું થયું હતું. મેડિકલ કોલેજમાં એડમિશન લેવા માંગતી છોકરીઓ આનો લાભ ઉઠાવી શકે છે.
યોજના વિશેની મૂળભૂત માહિતી નીચે ટેબલના આધાર પર જોઈ શકો છો.
| ક્રમ | વિગત | વિવરણ |
|---|---|---|
| 1 | યોજનાનું નામ | કન્યા કેળવણી નિધિ યોજના |
| 2 | યોજનાનો હેતુ | • કન્યાઓની શૈક્ષણિક પ્રગતિને પ્રોત્સાહન આપવું • કન્યાઓના શૈક્ષણિક ખર્ચમાં સહાય કરવી • બાળકોને શિક્ષણ માટે પ્રોત્સાહિત કરવા |
| 3 | લક્ષ્ય સમૂહ | • ગુજરાત રાજ્યમાં રહેતી કન્યાઓ • વિવિધ શૈક્ષણિક સ્તરના વિદ્યાર્થીઓ |
| 4 | લાભાર્થી પાત્રતા | • ગુજરાત રાજ્યની મૂળ વસાહટ ધરાવતી કન્યાઓ • નિયત આવક મર્યાદા પ્રમાણે |
| 5 | લાભ રાશિ | • ધોરણ 1 થી 12 સુધી: વાર્ષિક ₹1200 • ડિગ્રી/ડિપ્લોમા કક્ષાએ: વાર્ષિક ₹2400 • વ્યાવસાયિક અભ્યાક્રમ: વાર્ષિક ₹3600 |
| 6 | જરૂરી દસ્તાવેજો | • આધાર કાર્ડ • રેશન કાર્ડ • શાળા/કૉલેજનું પ્રમાણપત્ર • આવક પ્રમાણપત્ર • બેંક ખાતા details |
| 7 | અરજી પ્રક્રિયા | • ઓનલાઇન અરજી પોર્ટલ દ્વારા • સ્થાનિક શિક્ષણ વિભાગમાં અરજી • આवश्यક દસ્તાવેજો સાથે |
| 8 | અરજી સમયગાળો | • સામાન્ય રીતે વર્ષના શૈક્ષણિક સત્ર દરમ્યાન • નોંધણી માટેનો સમયગાળો વખતોવખત જાહેર થાય છે |
| 9 | લાભ વિતરણ | • સીધી બેંક ખાતામાં DBT (Direct Benefit Transfer) મોડ • વાર્ષિક/અર્ધવાર્ષિક હપ્તા |
| 10 | અન્ય લાભ | • વ્યાજ મુક્ત શૈક્ષણિક લોન • કૌશલ્ય વિકાસ તાલીમ • પ્રોત્સાહક પુરસ્કાર |
| 11 | નોંધ | • યોજનાની શરતો અને નિયમો સમયાંતરે બદલાઈ શકે છે • વધુ વિગતો માટે સ્થાનિક શિક્ષણ કચેરીનો સંપર્ક કરવો |
| 12 | સંપર્ક | • જિલ્લા શિક્ષણ અધિકારી • રાજ્ય શિક્ષણ વિભાગ, ગુજરાત |
કન્યા કેળવણી નિધિ યોજનાનો મુખ્ય હેતુ
દિવસેને દિવસે સારો અભ્યાસ ખુબ જ મોંઘો થતો જાય છે. અમુક ગરીબ વર્ગના લોકો તેને પહોંચી વળવા માટે સક્ષમ હોતા નથી. તેથી આવા પ્રકારની યોજનાઓ લોકોના કલ્યાણનું કામ કરતી હોય છે.
આ યોજનાનો મુખ્ય હેતુ એ જ છે કે નબળા વર્ગની છોકરીઓને પણ એક ગુણવત્તા યુક્ત અને સારું શિક્ષણ મળી રહે. સાથે જ તેને શિક્ષણ તથા તેની અન્ય મૂળભૂત જરૂરિયાતો માટે પણ નાણાં મળી શકે.
કેળવણી નિધિ યોજના માટેની પાત્રતા
યોગ્ય પાત્રતા ધોરણ ધરાવતી કન્યાઓ આ યોજના માટે બિલકુલ સાચું પાત્ર ગણાય છે. યોજના વિશેના તમામ યોગ્યતા માપદંડોની જાણકારી નીચે મુજબ દર્શાવવામાં આવી છે.
વસાહટ સંબંધી પાત્રતા
- ગુજરાત રાજ્યમાં કાયમી વસવાટ કરતી કન્યાઓ.
- રાજ્યના કોઈ પણ જિલ્લામાં રહેતી હોવી જોઈએ.
વય મર્યાદા
- ધોરણ 1 થી 12 સુધી: 6 થી 18 વર્ષ
- ઉચ્ચ શિક્ષા: 18 થી 25 વર્ષ
- વ્યાવસાયિક અભ્યાસક્રમ: 18 થી 30 વર્ષ
શૈક્ષણિક પાત્રતા
- શાળા/કૉલેજમાં નિયમિત અભ્યાસ
- નામાંકન પ્રમાણપત્ર આવશ્યક
- વાર્ષિક પરીક્ષામાં 60% કે તેથી વધુ ગુણ મેળવેલ હોવા જોઈએ
અન્ય પાત્રતા
- SC/ST/OBC/SEBC કક્ષાના વિદ્યાર્થીઓને અગ્રતા.
- ગરીબ અને વંચિત વર્ગની કન્યાઓને પ્રાધાન્ય.
બાકાત રાખવામાં આવતી કન્યાઓ
- જે કન્યાઓ અગાઉથી અન્ય સરકારી યોજનાઓનો લાભ લઈ રહી હોય.
- પ્રાઇવેટ શાળાઓ/કૉલેજોમાં અભ્યાસ કરતી કન્યાઓ (કેટલીક શરતે).
- જે કન્યાઓ બીજી કોઈ સંસ્થાથી નાણાકીય સહાય મેળવી રહી હોય.
નોંધ
- પાત્રતાના નિયમો સમયાંતરે બદલાઈ શકે છે.
- વધુ વિગતો માટે સ્થાનિક શિક્ષણ અધિકારીનો સંપર્ક કરવો.
ઉમેદવારોએ ઉપરોક્ત બધી શરતો પૂર્ણ કરવાની રહેશે. સંપૂર્ણ અને ચોક્કસ માહિતી માટે સ્થાનિક શિક્ષણ કચેરીનો સંપર્ક કરવો સલાહભર્યું રહેશે.
દીકરી કેળવણી નિધિ યોજનાના દસ્તાવેજો
કોઈ પણ સરકારી કામકાજ કે સ્કીમ માટે અરજી કરવાની હોય ત્યારે અમુક ચોક્કસ દસ્તાવેજોની જરૂર ઉભી થતી હોય છે. તેથી નીચે દર્શાવેલા તમામ દસ્તાવેજોને પહેલા જ એકત્ર કરી લેવા યોગ્ય છે.
- આધાર કાર્ડ (વિદ્યાર્થીનો)
- પાસપોર્ટ સાઇઝનો ફોટો
- જન્મ તારીખનું પ્રમાણપત્ર
- વાલીનું આધાર કાર્ડ
- શાળા/કૉલેજનું વર્તમાન અભ્યાસ પ્રમાણપત्ર
- મરીટ/ગુણપત્રક
- વિદ્યાર્થીનો વિભાગીય પ્રવેશ પત્ર
- રેશન કાર્ડ
- પરિવારની વાર્ષિક આવકનું પ્રમાણપત્ર
- BPL/ગરીબી રેખા નીચેના પ્રમાણપત્ર (જો લાગુ પડતું હોય)
- બેંક પાસબુક (પ્રથમ પાનાનું)
- IFSC કોડ સાથેની બેંક શાખાની વિગત
- સ્થાનિક રહેઠાણનો પુરાવો
- જાતિ પ્રમાણપત્ર (SC/ST/OBC)
યોજના અંગેની અગત્યની જાણકારી
યુવા સ્વાવલંબન તથા મહિલા વ્યક્તિત્વ વિકાસને લગતી આ સરકારી સ્કીમ અભ્યાસ કરતી કન્યાઓ માટે ખાસ બની છે. આમાં મળેલા પૈસા દ્વારા વિદ્યાર્થીની પોતાના અભ્યાસનો ખર્ચ સરળતાથી ઉઠાવી શકે છે.
કન્યા છાત્રાલયમાં રહીને શિક્ષણ મેળવતી દીકરીઓ પણ યોજના માટે સક્ષમ ગણાતી હોય છે. આના દ્વારા વિદ્યાર્થીઓને સ્કોલરશીપ પેઠે સમય સમય પર નાણાં ફાળવવામાં આવતા હોય છે.
યોજના અંતર્ગત સહાય રકમનો ઉપયોગ કોઈ પણ સરકારી શાળા, કોલેજ, હોસ્ટેલ શાળા અથવા ટ્યુશનમાં લઇ શકાય છે. આ સિવાય આ નાણાં દ્વારા તમે પુસ્તકો અથવા અન્ય અભ્યાસ લક્ષી સામગ્રી પણ મેળવી શકો છો.
કન્યા કેળવણી નિધિ યોજનાની અરજી પ્રક્રિયા
ખાસ કરીને વિદ્યાર્થી ગણને ધ્યાનમાં રાખતા બનેલી આ યોજનામાં દર વર્ષે લાખો લોકો અરજી કરતા હોય છે. જો કે અમુક અરજી યોગ્ય હોતી નથી તો તેનો સ્વીકાર પણ કરવામાં આવતો નથી. જેથી અરજદારને સ્કીમનો ફાયદો મળતો નથી.
તમારી સાથે પણ આવી સમસ્યા ના ઉભી થાય તે માટે અમે અહીં સંપૂર્ણ અરજી વિધિને સારી રીતે સમજાવી છે.
- વિભાગીય વેબસાઇટ પર ઓનલાઇન રજીસ્ટ્રેશન કરવું, જેમાં સંપૂર્ણ વ્યક્તિગત અને પારિવારિક વિગતો ભરવી.
- આવશ્યક ડોક્યુમેન્ટ્સ આધાર કાર્ડ, જન્મ પ્રમાણપત્ર, આવક પ્રમાણપત્ર, શાળાનું પ્રમાણપત્ર અને બેંક ખાતા વિગતો સાથે સ્કૅન કરીને અપલોડ કરવા.
- વિગતવાર અરજીનું ઓનલાઇન ફોર્મ ભરીને, પ્રાથમિક તપાસ માટે સર્વિંગ વિભાગમાં સબમિટ કરવું.
- નિયત પ્રક્રિયા પ્રમાણે, સરકારી અધિકારીઓ દ્વારા ઈન્ટરવ્યૂ/ચકાસણી કરવામાં આવશે.
- પાત્રતા ચકાસણી બાદ, લાભાર્થીને મંજૂરી પત્ર/SMS/ઈ-મેઇલ દ્વારા યોજનાના લાભની જાણ કરાશે.
કન્યા કેળવણી યોજનાના મુખ્ય લાભ
જેવી રીતે કે દરેકને સમજણ હોય છે જ કે મોટાભાગની સરકારી સ્કીમમાંથી લાભાર્થીને ઘણો ફાયદો થતો હોય છે. એવી જ રીતે કન્યા કેળવણીના સંદર્ભે બનેલી આ યોજના દ્વારા પણ અભ્યાસ કરતી મહિલા વિદ્યાર્થીઓને બહુ લાભ મળતા હોય છે.
આવા જ તમામ ફાયદાઓની વિસ્તૃત જાણકારી નીચે દર્શાવી છે. જેના આધાર પર તમે જાણી શકો છો કે તમને શું લાભ મળવા પાત્ર છે.
(1) બાળકી શિક્ષણને વેગ મળે છે
પરિવર્તનનો પવન ફુંકાતા હવે દરેકને શિક્ષણ લેવું ખુબ જ અગત્યનું ગણાય છે. પણ એવા કેટલાક વિસ્તારો હતા જ્યાં મહિલા શિક્ષણને લઈને આજે પણ લોકો અવઢવમાં હતા. જો કે આવી યોજનાઓ તેમનો મંતવ્ય બદલવાનો પ્રયાસ કરે છે.
આના કારણે મહિલાઓ માટે શિક્ષણ કેટલું અગત્યનું છે તે લોકો જાણે છે. તેથી તેઓ પોતાના પરિવારની બહેન દીકરીઓને નિશાળે મોકલતા થયા છે. સાથે જ આવા પ્રકારની યોજનાઓ તેમને આશાવાદી પણ બનાવે છે.
(3) આર્થિક ભારણ ઘટે છે
ગરીબ પરિવારોની રોજિંદી રોજીરોટી મેળવવી જ ખુબ મુશ્કેલ હોય છે. આવામાં તેઓ પોતાના બાળકોને શાળાએ મોકલવાના બદલે કોઈને કોઈ કામમાં લગાડી દે છે. જેથી તે પોતાના પરિવાર માટે એક આવકનું સ્ત્રોત બની રહે.
પણ કન્યા કેળવણી સ્કીમના કારણે તેઓનું આર્થિક ભારણ ઓછું થતું જોવા મળે છે. પરિણામે તેઓ પોતાના બાળકોને શાળાએ મોકલવા માટે તૈયાર થાય છે. અને તેમની દીકરીઓ સરળતાથી ઉચ્ચ અભ્યાસ સુધી પણ પહોંચી શકે છે.
(3) વ્યવસાયિક અભ્યાસ ક્રમ માટે સહાય
ઘણા લોકો એવા હોય છે કે જેઓએ શિક્ષણ તો લઇ લીધું હોય છે. પણ હવે આગળ શું કરવું તેના માટે મુંઝવણમાં મુકાઈ જતા હોય છે. આવી પરિસ્થિતિ ના ઉભી થાય તે માટે સ્કીમ દ્વારા વ્યવસાયિક ક્ષેત્રે અભ્યાસ ક્રમ માટે સહાય આપવામાં આવે છે.
જેના લીધે જે તે વિદ્યાર્થીની હવે તેને પોતે આગળ શું કરવાનું છે, કે ક્યાં ક્ષેત્રમાં આગળ વધવાથી તે વ્યવસાયિક રીતે નિર્ભર બની શકે છે. જેની જાણકારી સરળતાથી લઇ શકે છે. મહિલા આત્મનિર્ભરતા માટે આ એક મહત્વનું પગલું ગણાય છે.
મહત્વની જાણકારી : ઉચ્ચ અભ્યાસ લેવા માંગતી વિધાર્થિનીઓ માટે આ એક ઉત્તમ અને સોનેરી તક ગણાય છે. તેથી તેઓએ આનો લાભ જરૂર લેવો.
સવાલ જવાબ (FAQ)
આ સરકાર દ્વારા ચલાવવામાં આવી રહેલ સ્કીમ લોકો માટે ઉપયોગી સાબિત થઇ છે. જેથી આના વિશેના સવાલ જવાબ વિસ્તૃત રીતે અહીં નીચે દર્શિત કરવામાં આવ્યા છે.
(1) કન્યા કેળવણી નિધિ યોજના વિશે સંપૂર્ણ માહિતી આપો?
વિદ્યાર્થીઓને ભણવા માટેની સહાય રકમ ફાળવતી સ્કીમને લોકો કન્યા કેળવણી નિધિ યોજનાના નામે ઓળખે છે. યોજના અંતર્ગત સ્કોલરશીપ મળતી હોય છે.
(2) કેળવણીને ધ્યાનમાં રાખતા બનેલી આ યોજનાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય શું છે?
કન્યાઓની કેળવણી માટે ચલાવવામાં આવી રહી આ યોજનાનો એક ઉદ્દેશ્ય મુખ્ય રીતે એ છે કે આના કારણે આપણા રાજ્યનો સાક્ષરતા દર ઉપર થઇ જાય.
(3) શું આ યોજના દ્વારા પુરુષ વિદ્યાર્થીને પણ સહાય મળી શકે છે?
ના, આ યોજનાને ફક્ત મહિલાઓને ધ્યાનમાં રાખતા બનાવવામાં આવેલી છે. જેથી આનો લાભ કોઈ પણ પુરુષ વિદ્યાર્થી લેવા માટે યોગ્ય ગણાય નહીં.
(4) આ સહાયકારી સ્કીમ દ્વારા કેટલી નાણાકીય રકમ મળવા પાત્ર છે?
લોકોના લાભ માટે બનેલી આ યોજના દ્વારા વધારેમાં વધારે રૂપિયા 6 લાખ જેટલી નાણાકીય રકમ મળતી હોય છે. આ સિવાય તેના અભ્યાસ પ્રમાણે તેને સ્કોલરશીપ મળતી હોય છે.
(5) કન્યા કેળવણી યોજનાને કોના દ્વારા શરૂ કરવામાં આવી હતી?
દીકરીઓને શિક્ષણ લક્ષી બનેલી આ યોજનાને આપણા મુખ્યમંત્રી શ્રી દ્વારા શરૂ કરવામાં આવી હતી. જેને લોકો દ્વારા ખુબ જ સારો પ્રતિસાદ મળ્યો હતો.
આશા કરુ છુ કન્યા કેળવણી નિધિ યોજનાની પુરી જાણકરી સારી રીતે આપી શકી છુ. પોસ્ટ પસંદ આવી હોય તો બીજા લોકો સુધી પણ પહોંચાડો.
