રાજ્ય સરકાર દ્વારા ચલાવવામાં આવતી અનેક લાભકારી યોજનાઓમાંથી એક છે બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજના. આ સ્કીમ દ્વારા બાળકીઓને મફતમાં અનેક પ્રકારની શૈક્ષણિક સુવિધાઓ સાથે સાથે નાણાકીય સહાય પણ મળે છે.
યોજના હેઠળ ગુજરાત રાજ્યમાં વસવાટ કરતા શહેરી તથા ગ્રામીણ દરેક વિસ્તારના લોકો લાભ લેવા માટે સક્ષમ ગણાય છે. અત્યાર સુધી રાજ્યની અનેક કન્યાઓ આ યોજના હેઠળ લાભ પ્રાપ્ત કર્યો છે તેનાથી તે આનંદિત પણ છે.
વિશેષ નોંધ : છેલ્લા 10 વર્ષ કે તેથી વધુ સમય ગાળાથી આ યોજના ગુજરાતમાં ચાલી રહી છે. તેથી અનેક લાભાર્થી આ યોજનાઓ ફાયદો મેળવી ચુક્યા છે. આ યોજના થકી સમાજમાં અનેક હકારાત્મક બદલાવ આવેલા છે.
પ્રધાનમંત્રી બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજના
ભારત સહીત ગુજરાતમાં સમય સમયાંતરે બાળકીઓના શિક્ષણ તથા તેમના વિકાસને ધ્યાનમાં રાખતા ઘણી બધી યોજનાઓનું નિર્માણ કરવામાં આવે છે. તેમાંથી જ એક છે બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજના.
આનો હકારાત્મક પ્રભાવ એ છે કે યોજના થકી બાળ લગ્નોમાં નોંધપાત્ર સુધારો થતો જોવા મળેલ છે. હવે લોકો બાળકીઓના લગ્ન કરાવવાના બદલે તેને શિક્ષણ આપવાના માર્ગ તરફ વળી રહ્યા છે.
શાળાએ જતી દરેક કન્યાઓ આ યોજનાનો લાભ લેવા માટે યોગ્ય ગણાય છે. આ યોજના ફક્ત શિક્ષણને જ અનુલક્ષીને નહીં પરંતુ જાતિ સમાનતાને પણ વેગ આપનારી ગણાય છે.
બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજનાની પુરી માહિતી
યોજનાના મુખ્ય ઘટકોમાં શૈક્ષણિક સહાય, આર્થિક સહાયતા, કૌશલ્ય વિકાસ તાલીમ, સ્વાસ્થ્ય સંભાળ, અને સાર્વજનિક કાર્યક્રમોમાં સમાવેશ થાય છે. યોજના વિશેની પુરી જાણકારી તમે અહીં ટેબલ સ્વરૂપે જોઈએ શકો છો.
| વિષય | વિગતો |
|---|---|
| યોજનાનું નામ | બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજના |
| ઉદ્દેશ | -બાલિકાઓનું સશક્તીકરણ – શૈક્ષણિક અને આર્થિક વિકાસ – સામાજિક પ્રોત્સાહન |
| લક્ષ્ય જૂથ | – ગરીબ પરિવારની બાળિકાઓ – SC/ST/OBC/ઓછી આવક વાળા પરિવારો – ગ્રામીણ વિસ્તારોની બાળિકાઓ |
| પાત્રતા શરતો | – 10 થી 21 વર્ષ વચ્ચેની ઉંમર – ધોરણ 6 થી 12 માં અભ્યાસ – 75% કે તેથી વધારે ટકા ગુણ – BPL/SC/ST/OBC પરિવાર |
| આર્થિક સહાય | – વાર્ષિક જમા રકમ – વ્યાજ મુક્ત બચત ખાતા – શૈક્ષણિક ખર્ચ સહાય – વ્યાવસાયિક તાલીમ ભંડોળ |
| શૈક્ષણિક લાભ | – ટ્યૂટીશન ફી – પરીક્ષા ફી – પાઠ્યપુસ્તક ખર્ચ – ઉચ્ચ શિક્ષા માટે સહાય |
| વ્યાવસાયિક તાલીમ | – ITI – કમ્પ્યૂટર કૌશલ્ય – તકનીકી શિક્ષણ – ઓટોમોટિવ ટ્રેનિંગ – બેન્કિંગ કોર્સ |
| ઉચ્ચ શિક્ષા વિકલ્પ | – BA/BSc/BCom – નર્સિંગ – ઇંજીનિયરિંગ – IELTS – UPSC/SSC પરીક્ષા |
| મૂડી સહાય | – PMEGP લોન – MUDRA યોજના – સ્ટાર્ટ-અપ સહાય – ઉદ્યોગ શરૂ કરવા મદદ |
| 18 વર્ષે લાભ | – ફંડ ઉપાડી શકાશે – ઉચ્ચ શિક્ષણ – વ્યાવસાયિક તાલીમ – વ્યવસાય શરૂ કરવા |
| વધારાની સુવિધાઓ | – ડીટીએચ/ટેબ્લેટ – લૅપટૉપ – ફાઇનાન્સિયલ સાક્ષરતા – કૌશલ્ય વિકાસ કાર્યક્રમ |
| અરજી પ્રક્રિયા | – ઓનલાઇન અરજી – જરૂરી દસ્તાવેજો – તાલુકા/જિલ્લા કક્ષાએ પ્રમાણપત્ર |
| જરૂરી દસ્તાવેજો | – આધાર કાર્ડ – શાળા પ્રમાણપત્ર – જાતિ પ્રમાણપત્ર – આવક પ્રમાણપત્ર – બેંક ખાતા વિગત |
| ઓનલાઇન પ્લેટફૉર્મ | https://balikayojana.gov.in |
| સંપર્ક માટે | – રાજ્ય સામાજિક કલ્યાણ વિભાગ – જિલ્લા કલેક્ટર કચેરી – મહિલા અને બાળ વિકાસ વિભાગ |
| વિશેષ નોંધ | – વાર્ષિક નિયમોમાં ફેરફાર – સમયાંતરે માર્ગદર્શિકા તપાસવી |
માર્ગદર્શક સૂત્રો
સંપૂર્ણ રિસર્ચ દ્વારા આ પોસ્ટની તમામ જાણકારીને તૈયાર કરવામાં આવી છે. જો કે સમય અનુસાર સરકાર દ્વારા અમુક વિશેષ બદલાવ પણ આવી શકે છે. જેની દરેકે નોંધ લેવી જરૂરી છે.
- તમામ પાત્રતા શરતો ધ્યાનથી વાંચવી.
- સંપૂર્ણ દસ્તાવેજી પુરાવા તૈયાર રાખવા.
- ઓનલાઇન અરજિયો માટે ટેક્નિકલ સપોર્ટ મેળવી શકાય.
નોંધ: આ માહિતી સામાન્ય માર્ગદર્શિકા છે, વ્યક્તિગત કિસ્સાઓમાં સ્થાનિક નિયમો અનુસાર ચકાસણી આવશ્યક કરવી.
બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજનાનો મુખ્ય હેતુ
જે પરિવારો પોતાની પુત્રીના ભવિષ્યને સુરક્ષિત કરવા માંગતા હોય તેઓ માટે આ રોકાણ પૂરું પાડનારી યોજના લાભકારી ગણાય છે. યોજના થકી બાળકીના ખાતામાં જ સીધી રકમ જમા થતી હોય છે.
આ યોજનાને ગુજરાત રાજ્યના મહિલા અને બાળ વિકાસ ગૃહ દ્વારા સંચાલિત કરવામાં આવે છે. આ યોજના દ્વારા સરકાર દીકરીના જન્મથી લઈને તેના શિક્ષણ તથા લગ્ન સુધીની નાણાકીય સહાય પુરી પાડે છે.
ગરીબ પરિવારોનું જીવન ઘણું સંઘર્ષમય હોય છે. તેમના જીવનમાં રાહત માટે આવી યોજનાઓ અત્યંત મહત્વની ગણાય છે. તેથી સામાન્ય પ્રજા દ્વારા બાળકી સમૃદ્ધિ યોજનાને અત્યંત પસંદ કરવામાં આવે છે.
બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજના માટેની પાત્રતા
યોજનાનો પ્રાથમિક ઉદ્દેશ્ય ભારતીય સમાજમાં કન્યાઓના ગૌરવ, શિક્ષા, અને સશક્તિકરણને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે. આ યોજના માટે અમુક પાત્રતા ધોરણો નક્કી કરવામાં આવ્યા છે જે નીચે મુજબ છે.
વયની શરતો
- જન્મ સમયે કન્યા (0-3 વર્ષ)
- 18 વર્ષની ઉંમર સુધી યોજનાનો લાભ
- ત્રણ વર્ષથી 18 વર્ષ સુધી ક્રમિક ફાળવણી
વગીય પાત્રતા
- અનુસૂચિત જાતિના પરિવારો
- અનુસૂચિત જનજાતિ પરિવારો
- અન્ય પછાત વર્ગના પરિવારો
- ગરીબી રેખા નીચેના (BPL) પરિવારો
- ઓછી આવક ધરાવતા પરિવારો
આર્થિક પાત્રતા
- કુટુંબની વાર્ષિક આવક: રૂ. 4.50 લાખ કરતાં ઓછી
- BPL કાર્ડ ધારક પરિવારો
- EWS (Economic Weak Section) પરિવારો
શૈક્ષણિક શરતો
- ભારતીય નાગરિક
- સરકારી/માન્ય શાળામાં અભ્યાસ
- નિયમિત અભ્યાસ
- શૈક્ષણિક પ્રગતિ
દસ્તાવેજી પાત્રતા
- જન્મ પ્રમાણપત્ર
- આધાર કાર્ડ
- જાતિ પ્રમાણપત્ર
- BPL/EWS પ્રમાણપત્ર
- માતા-પિતાનું આવક પ્રમાણપત્ર
અન્ય પાત્રતા
- પરિવારમાં દીકરીઓની સંખ્યા: કોઈ મર્યાદા નહીં
- સૌ પ્રથમ જન્મેલી/દરેક કન્યા માટે
- જન્મ સમયે કન્યા બાળાનું વજન: 2.5 kg કરતાં વધુ
બાધાઓ/અપવાદ
- કન્યાનો દત્તક પુત્રી તરીકે સ્વીકાર
- ગંભીર બીમારી/વિકલાંગતા
- પરિવારની વાર્ષિક આવકની ઉંચી સીમા
ભૌગોલિક પાત્રતા
- ભારતના કોઈ પણ રાજ્ય/કેન્દ્ર શાસિત પ્રદેશ
- ગ્રામીણ અને શહેરી વિસ્તાર
- દરેક પ્રકારના પરિવાર
મહત્વપૂર્ણ નોંધ
તો મિત્રો પોસ્ટમાં આપેલ માહિતીના આધાર પર અમુક જાણકારી પ્રસ્તુત કરી છે. જેને નીચે દર્શાવવામા આવી છે.
- વખતોવખત નિયમોમાં ફેરફાર થઈ શકે.
- સ્થાનિક અધિકારીઓ પાસેથી અત્યતન માહિતી મેળવવી.
- સંપૂર્ણ દસ્તાવેજી પુરાવા જરૂરી.
બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજના માટેના દસ્તાવેજો
આ યોજના ભારતીય સમાજના લિંગ સમાનતા, શિક્ષા, અને સામાજિક ન્યાયના મૂળભૂત મૂલ્યોને પ્રસ્તુત કરે છે. યોજના અંગેની અરજી કરવા માટે અહીં દર્શાવેલા અમુક ચોક્કસ ડોક્યુમેન્ટ્સની જરૂર પડતી હોય છે.
- બાળકીનો જન્મ પ્રમાણપત્ર
- આધાર કાર્ડ (બાળકનું)
- આધાર કાર્ડ (માતા-પિતાનું)
- પાસપોર્ટ સાઇઝનો ફોટો
- જાતિ પ્રમાણપત્ર
- રેશન કાર્ડ
- કુટુંબનું વાર્ષિક આવક પ્રમાણપત્ર
- ગરીબી રેખા પ્રમાણપત્ર (જો લાગુ પડતું હોય)
- શાળા/અન્ય શૈક્ષણિક સંસ્થાનું પ્રમાણપત્ર
- વર્ગ/ધોરણ પ્રમાણપત્ર
- અગાઉના વર્ષના માર્ક શીટ
- બેંક પાસબુક
- રહેઠાણ પ્રમાણપત્ર
- મોબાઇલ નંબર
- ઈ-મેઇલ આઈડી
બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજનાની અરજી પ્રક્રિયા
સ્કીમ માટે આ સહુથી અગત્યની પ્રક્રિયા ગણાય છે. કારણ કે અરજદાર દ્વારા મોકલાયેલી અરજીને સ્વીકારવામાં આવે છે. ત્યારબાદ જ લાભાર્થી સુધી તમામ પ્રકારની સહાય પહોંચી શકે છે.
તેથી અરજીની તમામ વિધિને અહીં સરળ શબ્દોમાં દર્શાવવામાં આવી છે.
- બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજનાની અરજી કરવા માટે, પ્રથમ સ્થાનિક ગ્રામ પંચાયત કે તાલુકા કચેરીમાં સંપર્ક કરવો પડશે.
- અરજદાર પાસે યોજનાની ઓનલાઇન વેબસાઇટ પર જઈ, તેના માટેનો ઓનલાઇન અરજદાર ફૉર્મ ભરવાનો રહેશે.
- ઓનલાઇન ફૉર્મ ભરતી વખતે, અરજદારે પોતાના આધાર કાર્ડ, જન્મ પ્રમાણપત્ર, શાળા પ્રમાણપત્ર અને પારિવારિક આવક પ્રમાણપત્રની ઝેરૉક્સ કૉપી અપલોડ કરવાની રહેશે.
- ફૉર્મ સફળતાપૂર્વક સબમિટ કર્યા બાદ, અરજદાર પાસે ફૉર્મની પાવતી/રસીદ સાચવી રાખવાની રહેશે.
- સંબંધિત સત્તાવાળા દ્વારા અરજીની ચકાસણી કરી, પાત્રતા મુજબ લાભાર્થીને યોજનાનો લાભ આપવામાં આવશે.
કન્યા સમૃદ્ધિ યોજનાના મુખ્ય લાભ
સામાન્યથી લઈને ગરીબ વર્ગના લોકોને સહાય પુરી પાડતી આ એક કલ્યાણકારી યોજના છે. આ વાતના લીધે જ લોકો આ યોજનાને અત્યંત પસંદ કરે છે. તથા કન્યાઓ તેનો લાભ લઈને પણ આનંદિત છે.
(1) કન્યા જન્મને પ્રોત્સાહન મળે છે
આવી લાભકારી યોજનાઓ દ્વારા બાળકીઓના જન્મને પ્રોત્સાહન મળે છે. માં બાપ પોતાની બાળકીને બોજો સમજતા નથી. સાથે જ દીકરી આવતા તેમનું આર્થિક ભારણ પણ ઓછું થઇ શકે છે.
સ્કીમ અંતર્ગત નાની બાળકીઓ આની સહાય મેળવવા માટે સક્ષમ ગણાય છે. આ પ્રકારની યોજનાઓ દીકરીના ભવિષ્યને સુરક્ષિત કરવામાં મદદરૂપ થાય છે. તેથી પરિવાર પર આર્થિક બોજ હલકો થાય છે.
(2) ઉચ્ચ શિક્ષા લઇ શકે છે
અત્યારના જમાનામાં દરેકે શિક્ષણ લેવું ખુબ જ અગત્યનું ગણાય છે. શિક્ષિત લોકોને જ વધારે રોજગારી પણ પ્રાપ્ત થાય છે. આ માટે ખાસ કરીને સરકાર દ્વારા મહિલા શિક્ષણને વિશેષ દરજ્જો આપવામાં આવે છે.
યોજના દ્વારા મળેલ સહાય રકમ દ્વારા કન્યાઓ પોતાના ઉચ્ચ શિક્ષણના સ્વપ્નને સાકાર કરી શકે છે. યોજના દ્વારા મહિલા સશક્તિકરણ તથા શિક્ષણને વધુ પ્રોત્સાહન આપવામાં આવેલ છે.
(3) બાળ લગ્નોનું પ્રમાણ ઓછું થયું છે
આપણી સરકાર દ્વારા સતત આવી ઉપયોગી અને લાભકારી યોજના આવતી રહે છે. તેથી વંચિત તથા પછાત વિસ્તારોમાં રહેતા લોકોમાં પણ ઘણા અંશે જાગૃતિ આવી છે.
આનો હકારાત્મક પ્રભાવ એ પણ પડ્યો છે કે બાળ લગ્નનું પ્રમાણ ઓછું થયું છે. કારણ કે યોજના થકી દીકરી 21 વર્ષની થાય ત્યારે તેને નાણાકીય રકમ પ્રાપ્ત થાય છે. જે તેને પોતાના લગ્ન સમયે પણ મળી શકે છે.
યોજના અંગેની મહત્વની જાણકારી
યોજનાનું સૌથી ઉત્તમ પાસુ એ છે કે તે પરિવારોને પોતાની કન્યાઓના ભવિષ્ય માટે બચત કરવામાં મદદ કરે છે. 18 -21 વર્ષની ઉંમરે, કન્યાઓ પોતાના ભાવિ શૈક્ષણિક, વ્યાવસાયિક, અથવા વ્યક્તિગત ઉદ્દેશ્યો માટે જમા કરેલ રકમ પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
યોજનામાં પ્રત્યેક પાત્ર કન્યા માટે, સરકાર દર વર્ષે નક્કી કરેલ રકમ જમા કરાય છે. જે ત્રણ વર્ષથી 18 વર્ષની ઉંમર સુધી ચાલુ રહે છે. આ રકમ બાળાઓના ખાતામાં ત્રિવાર્ષિક ધોરણે જમા કરવામાં આવે છે.
બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજના એ ભારત સરકાર દ્વારા બાળીકાઓના સશક્તિકરણ અને તેમના સામાજિક-આર્થિક વિકાસ માટે શરૂ કરવામાં આવેલી એક મહત્વપૂર્ણ અને કલ્યાણ લક્ષી યોજના છે.
સવાલ જવાબ (FAQ)
અન્ય યોજનાઓની જેમ જ બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજનાને લઈને પણ લોકોમાં અનેક સવાલો છે. તેવા સવાલોમાંથી મુખ્ય પ્રશ્નોના ઉત્તર અહીં દર્શાવવામાં આવેલા છે.
(1) બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજના શું છે તેના વિશે પુરી માહિતી આપો?
દેશની તથા રાજ્ય સરકાર દ્વારા ચલાવવામાં આવતી આ એક કલ્યાણકારી અને પ્રજા લક્ષી સ્કીમ છે, જેને બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજના નામ આપવામાં આવ્યું છે.
(2) બાળકી કેટલા વર્ષની હોય ત્યારે આ યોજનાની અરજી કરી શકાય છે?
બાળકીના જન્મ બાદ 2 વર્ષ સુધી બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજના અંગેની અરજી પૂર્ણ કરી શકાય છે. ત્યારબાદ કરેલી અરજીને સ્વીકારવામાં આવશે નહીં.
(3) યોજના દરમિયાન દીકરીને બધી જ રકમ કેટલા વર્ષે પ્રાપ્ત થાય છે?
આ કલ્યાણકારી યોજના દ્વારા દીકરી જયારે 21 વર્ષની થાય ત્યારે તેને સંપૂર્ણ રકમની પ્રાપ્તિ થઇ જતી હોય છે. આ રકમ વાર તે પોતાના આગળનો અભ્યાસ કરી શકે છે.
(4) બાળકી સમૃદ્ધિ યોજનાનો મુખ્ય હેતુ શું છે?
પ્રધાનમંત્રી બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજનાનો મુખ્ય હેતુ એ છે કે ગરીબ વર્ગની કન્યાઓને પણ પોતાના શિક્ષણ માટે યોગ્ય નાણાકીય સહાય મળી રહે.
(5) આ યોજનાનો લાભ કોને મળવા પાત્ર ગણાય છે?
પ્રધાનમંત્રી બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજનાનો લાભ ગુજરાત રાજ્યના કાયમી રહેવાસી હોય એવા પરિવારની નાની બાળકીઓને મળવા પાત્ર છે.
આશા કરુ છુ બાલિકા સમૃદ્ધિ યોજનાની પુરી માહિતી સારી રીતે આપવામાં સફળ રહી છુ. તો મળીએ હવે આપણી નવી પોસ્ટમાં એક નવી જાણકારી સાથે ત્યાં સુધી ટેક કેયર.
